Πρωτολογία του βουλευτή Επικρατείας της ΔΗΜΑΡ Σπύρου Λυκούδη στην Ολομέλεια της Βουλής κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου «Εκλογή των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και άλλες διατάξεις»

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

το παρόν νομοσχέδιο που αφορά στις νομοθετικές ρυθμίσεις για τη διεξαγωγή των επικείμενων ευρωεκλογών, δεν αποτελεί μόνο ένα τεχνικό κείμενο που ρυθμίζει τις διαδικασίες των εκλογών, αλλά αποτελεί και μια ευκαιρία να συζητηθούν θέματα που αφορούν στη δημοκρατική λειτουργία των ίδιων των κομμάτων τόσο στο εσωτερικό τους όσο και στον τρόπο αντιπροσώπευσής τους στην Ευρώπη.

Πρώτα απ’ όλα, θα ήθελα να ξεκινήσω τη σημερινή μου παρέμβαση με μερικές σκέψεις μου για το πολιτικό κλίμα, την πολιτική ατμόσφαιρα μέσα στην οποία κινούμαστε στην πορεία προς τις ευρωκάλπες. Έχουμε ένα ενδιαφέρον γύρω από αυτά τα ζητήματα και θα ήθελα να πω μερικά πράγματα. 

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

η προσπάθεια εξόδου από την κρίση στην οποία βρίσκεται η ελληνική κοινωνία απαιτεί μια συνεχή προσπάθεια με επιμονή, αλλά και βαθύ αίσθημα ευθύνης για τον τόπο και την κοινωνία. Η άποψή μας είναι ότι δεν ωφελούν –το έχουμε πει πάρα πολλές φορές- ούτε οι καταστροφολογίες ούτε οι ανεδαφικές θριαμβολογίες. Όμως, ζούμε σχεδόν καθημερινά και τα δύο αυτά φαινόμενα. Η χώρα χρειάζεται αλήθειες, χρειάζεται πραγματική πολιτική αντιπαράθεση για τα κρίσιμα ζητήματα. Επαναλαμβάνω ότι χρειάζεται πολιτική αντιπαράθεση και όχι πρόχειρες και άνευ πολιτικού περιεχομένου αντιπαραθέσεις και πολώσεις εντός και εκτός Κοινοβουλίου, γιατί όπως βλέπουμε όλοι μας, δεν οδηγούν πουθενά. 

Η αναμφισβήτητη, αλλά απολύτως σχετική σταθεροποίηση που επιτεύχθηκε στα δημόσια οικονομικά -γιατί αυτή υπάρχει- με δυσανάλογο, όμως, κοινωνικό κόστος και με πολλά λανθασμένα εργαλεία εφαρμογής, είναι κάτι που είναι πλέον παραδεκτό και στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη. Ταυτόχρονα, όμως, σήμερα συμφωνούμε οι πάντες, εκτός από τους αφελείς, πως η σταθεροποίηση αυτή δεν έφερε μαζί της την πολυπόθητη ανασυγκρότηση και ανάκαμψη. Μιλάμε όλοι για δείγματα μόνο ανάπτυξης, η οποία ως επί το πλείστον είναι -εντός εισαγωγικών- «άνεργη» ανάκαμψη. Βέβαια, είναι στοιχείο που μπορεί να αξιοποιηθεί για μια ισχυρή επαναδιαπράγματευση με τους εταίρους, αλλά δεν είναι δομικό στοιχείο ταυτόσημο με την ανάπτυξη και την ανάταξη της κοινωνίας. Οι επιλογές που ανοίγονται μπροστά μας για μια δημοκρατική διέξοδο από την κρίση είναι συγκεκριμένες και πρέπει να αποτρέψουν την παγίωση των αδικιών και των ανισοτήτων. Επιβάλλεται, δηλαδή, να αποτρέψουμε τη διατήρηση της ανεργίας και της φτώχειας, να υπερβούμε συντηρητικές λύσεις που επικαλούνται ασθενικές επιτυχίες παραγνωρίζοντας την κοινωνική πραγματικότητα και να αποτρέψουμε τη διατήρηση των παθογενειών του παρελθόντος. 

Κατά τη δική μας εκτίμηση, σε ένα τέτοιο πλαίσιο η χώρα οδηγείται στις ευρωκάλπες. Οι ευρωεκλογές διεξάγονται σε μία κρίσιμη φάση για τις οικονομίες και τις κοινωνίες της Ευρώπης. Είναι δε περισσότερο σημαντικές, ειδικά για όσες από αυτές βρίσκονται σε βαθιά κρίση.
Η σύνθεση του νέου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν είναι υπόθεση δεύτερης κατηγορίας. Η μάχη για το συσχετισμό δυνάμεων είναι μία κρίσιμη πολιτική μάχη στη μεταβατική φάση στην οποία βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Ένωση. Το βασικό μήνυμα που πρέπει να σταλεί είναι η αμφισβήτηση του κυρίαρχου νεοφιλελεύθερου δόγματος. Μία πραγματικά προοδευτική στροφή θα αποτρέψει την ενίσχυση των ακραίων δυνάμεων του λαϊκισμού, του εθνικισμού και του ευρωσκεπτικισμού, θα δώσει μία νέα ώθηση στο ευρωπαϊκό όραμα και θα προχωρήσει στην πολιτική και οικονομική ενοποίηση που, κατά τη γνώμη μας, είναι απαραίτητη, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι.

Ως πολιτικό δίλημμα των εκλογών δεν είναι μόνο το ερώτημα εκτός ή εντός Ευρώπης –βεβαίως είναι και αυτό, αν σκεφτούμε ότι υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις στη χώρα που έχουν ως βασική στρατηγική κατεύθυνσή τους την έξοδο της χώρας από την Ευρώπη- αλλά το κυρίαρχο ερώτημα που είναι η αλλαγή πολιτικών στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.

Βιώσιμη λύση για την Ελλάδα σημαίνει βιώσιμη Ευρώπη, αλλαγή πολιτικών στην Ευρώπη, σημαίνει αποφυγή στο μέλλον παρόμοιων καταστάσεων. Η σύνδεση της έκβασης του ελληνικού ζητήματος με το μέλλον της Ευρώπης είναι προσέγγιση ευρωπαϊκή και εθνικά επωφελής. Απαιτείται αλλαγή πολιτικών, αλλά με σταθερότητα και χωρίς διακινδύνευση ιστορικών επιτυχιών που έχει αυτή η χώρα.

Με τις διατάξεις του παρόντος νομοσχεδίου που αφορούν στην ανάδειξη των Ελλήνων μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με βάση τους σταυρούς προτίμησης που τελικώς θα λάβουν οι εν λόγω υποψήφιοι, επιδιώκεται, κατά τη δήλωση των συντακτών του νομοσχεδίου, η εναρμόνιση του γενικότερου θεσμικού πλαισίου με βασικές αρχές λειτουργίας του πολιτικού συστήματος και του πολιτεύματος εν γένει.

Δεδομένου, λοιπόν ό,τι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ασκεί πλέον αυξημένες αρμοδιότητες στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έχοντας υπόψιν επίσης το γεγονός ότι συνδέεται η ψήφος των πολιτών της Ένωσης με την εκλογή του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, γίνεται σαφές ότι η ψήφος αυτή αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα προάγοντας την ενεργό συμμετοχή των πολιτών της Ένωσης στο δημοκρατικό βίο της.

Υπάρχουν, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, μια σειρά ρυθμίσεις προκειμένου να καταρτιστεί το νέο θεσμικό πλαίσιο για την ανάδειξη των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Νομίζω πως και στο παρόν νομοσχέδιο πρέπει να διαχωριστούν σχετικά οι ρυθμίσεις που αναφέρονται σε τυπικού χαρακτήρα κλασικές, υποχρεωτικές λειτουργίες μιας γενικής εκλογικής διαδικασίας, παραδείγματος χάριν: το άρθρο 1 «υποχρεωτικότητα της ψήφου», το άρθρο 4 «τεχνικές προδιαγραφές για το περιεχόμενο των ψηφοδελτίων», άρθρο 5 «θέματα διεξαγωγής ψηφοφορίας», άρθρο 8 «ρυθμίσεις σχετικά με τις ενστάσεις», άρθρο 10 «δικαιώματα των μελών του Ευρωκοινοβουλίου», άρθρο 17 «διορισμός Εποπτών και Γραμματέων και λοιπά» στις οποίες εάν πρέπει να συμπληρώσουμε κάτι σε αυτές τις ρυθμίσεις, καλώς να προταθεί και να το κάνουμε.
Υπάρχουν όμως και άλλες ρυθμίσεις που μπορεί να μας οδηγήσουν σε γενικότερες πολιτικές εκτιμήσεις και κρίσεις όπως για παράδειγμα: τα κωλύματα εκλογιμότητας, το όριο του 3%, τα ζητήματα χρηματοδότησης, οι δημοσκοπήσεις και το χρονικό όριο τους, τα ψηφοδέλτια που σε περίπτωση έλλειψης των κανονικών αντικαθίσταται με βάση τη ρύθμιση από χειρόγραφα ψηφοδέλτια και άλλα.

Να δούμε μια σειρά από προβλήματα που θα πρέπει να τα παρατηρήσουμε για να συμπεράνουμε εάν και πόσο περιφρουρούν –ειλικρινώς πέρα από καχυποψίες, κύριε Υπουργέ- αυτή καθεαυτή τη σοβαρότητα της εκλογικής διαδικασίας, να δούμε βελτίωση σε διατυπώσεις και αποσαφήνιση διαφόρων σημείων.
Για παράδειγμα κύριε Πρόεδρε, κυρίες και συνάδελφοι και κύριε Υπουργέ, παρατηρώ μια λέξη που διατρέχει όλο το νομοσχέδιο σε διάφορες εκδοχές της: «αναλόγως», «ανάλογα», «κατ’ αναλογία». Δεν ξέρω γιατί είμαστε υποχρεωμένοι συνεχώς αναφερόμενοι σε ρυθμίσεις του παρόντος νομοσχεδίου που ακουμπούν σε παλαιότερες ρυθμίσεις εκλογικής διαδικασίας, να τη συνοδεύουμε με το «αναλόγως», «ανάλογα», «κατ’ αναλογία» και τα λοιπά; Αθώα είναι η λέξη και η πρόθεση είναι αθώα. Απλώς λέω ό,τι ίσως να μην χρειάζεται, να μην μεταχειριζόμαστε δηλαδή συνέχεια αυτές τις αναφορές, αλλά να μιλάμε με καταφατικό τρόπο για το τί προσφέρουν ή τί επικαλούνται οι ρυθμίσεις του παρόντος νομοσχεδίου.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

απολύτως μας ενδιαφέρει ο τρόπος επιλογής των Ευρωβουλευτών στα κράτη μέλη. Η θεσμική ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλει να περάσει μέσα από τον πολιτικό πλουραλισμό που προϋποθέτει την αναγνώριση της δημοκρατίας ως προαπαιτούμενο. Επομένως, «Όσο περισσότεροι υποψήφιοι και όσο περισσότερα κόμματα, τόσο το καλύτερο» λέμε εμείς. «Όσο λιγότερο θεσμικά κωλύματα, τόσο το καλύτερο». Θα επανέλθω απ’ αυτού.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να έχει την ίδια ή ανάλογη δημοκρατική νομιμοποίηση ώστε να συνιστά πολιτικό ισοδύναμο της μεταφερόμενης από τα έθνη-κράτη κυριαρχίας, θεσμικό αντίβαρο η Ευρωπαϊκή συνταγματική κληρονομιά, αλλά και οι κοινές εθνικές συνταγματικές παραδόσεις.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, σε επιμέρους ζητήματα η νέα Ευρώπη θα χτιστεί πάνω στις αρχές του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού ο οποίος δεν στηρίζεται σε διοικητικά κωλύματα, αλλά στην πολιτική κουλτούρα κάθε χώρας, κάθε κράτους-μέλους, κάθε Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Δεν χρειάζονται διατάξεις νόμων, περισσότερο χρειάζεται πολιτική συναίνεση και κοινή παραδοχή όλων των κομμάτων ως προς το εάν, πότε και γιατί θα τίθενται κωλύματα.

Η κατάργηση της λίστας, παραδείγματος χάριν και η απευθείας εκλογή των υποψηφίων Βουλευτών με σταυρό φαινομενικά έχει μια εικόνα αλλαγής προς το δημοκρατικότερο -και είναι αλήθεια αυτό- συμμετέχει ο πολίτης, ψηφίζει, διαμορφώνει ο ίδιος τους εκπροσώπους του μέσα από το σταυρό προτίμησης. Αλλά, στην πράξη τι προκύπτει; Με το να μεταφέρεται η απόφαση από το κόμμα στον πολίτη σημαίνει ταυτόχρονα ότι μεταβάλλονται τα πιθανά κριτήρια επιλογής των πολιτών. Όταν μάλιστα στην πράξη η εκλογική περιφέρεια των υποψηφίων Ευρωβουλευτών είναι το σύνολο της Επικράτειας της χώρας, τότε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, συνυπολογίζονται παράγοντες όπως: η αναγνωσιμότητα, η δημοφιλία, η πρόσβαση στα εθνικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και η οικονομική δυνατότητα των υποψηφίων.
Επομένως, στην πράξη μιλάμε για μείζονες αλλαγές των κριτηρίων βάσει των οποίων θα εκλέγονται οι Ευρωβουλευτές.

Αυτό σημαίνει ότι περιορίζονται πολύ οι δυνατότητες εκλογής προσώπων από την κοινωνία των πολιτών, ανθρώπων με ειδικές γνώσεις σε έναν συγκεκριμένο χρήσιμο για την ιδιότητα του Ευρωβουλευτή τομέα, προσωπικοτήτων αναγνωρισμένου κύρους μη εντεταγμένων σε πολιτικούς χώρους, ή και επίσης μιας σειράς άλλων ικανότατων πολιτικών στελεχών των κομμάτων, οι οποίοι, όμως, αδυνατούν να μπουν επί ίσοις όροις στον αγώνα των ευρωεκλογών.

Αντίθετα, προκύπτει και πριμοδοτείται η αναγνωρισιμότητα των υποψηφίων εξαιτίας πολλών άλλων λόγων, όχι μόνο πολιτικών, καθώς και η πάσης φύσεως άλλη δυνατότητα προβολής του υποψηφίου.
Λαμβάνοντας όλα αυτά υπόψη, θα έλεγε κανείς ότι το νέο σύστημα που προτείνεται με το παρόν νομοσχέδιο δεν θα συνεισφέρει, πέρα ενδεχομένως από προθέσεις, σε αλλαγές προς την κατεύθυνση της δημοκρατίας και της αξιοκρατίας, αλλά σε αλλαγές– όπως εύστοχα παρατήρησε ο συνάδελφός μου ο κ. Πανούσης - προς την κατεύθυνση της δημοκρατίας της δημοφιλίας. Δεν αρνούμαστε κ. Υπουργέ γενικώς τις ρυθμίσεις του νομοσχεδίου. Αντιθέτως, είπα και στην επιτροπή ότι εμείς είμαστε θετικοί. Επιφυλάξεις καταθέτουμε και αμφιβολίες και στα θέματα που αναφερόμαστε, ειλικρινώς θα θέλαμε την προσοχή σας. Ενδεχομένως μέχρι τη λήξη της διαδικασίας να υπάρξουν κάποιες αλλαγές που να μας κάνουν κι εμάς πιο θετικούς απέναντι στις ρυθμίσεις.

Στο θέμα των δημοσκοπήσεων το γεγονός ότι με το παρόν νομοσχέδιο ορίζεται ότι οι δημοσκοπήσεις διενεργούνται και ανακοινώνονται έως και μία μέρα προ της ημέρας διεξαγωγής των εκλογών, μου δίνει την εντύπωση ότι δεν αποκλείεται να φτάσουν οι πολίτες στην κάλπη έχοντας μαζί τους τις εφημερίδες και βλέποντας τις δημοσκοπήσεις. Δεν το θεωρώ ούτε πολιτικά χρήσιμο, ούτε – αν θέλετε – κομψό δημοκρατικά. Θα μπορούσαν να σταματάνε οι δημοσιεύσεις δημοσκοπήσεις δύο ή τρεις μέρες νωρίτερα. Να υπάρχει τουλάχιστον μία σχετική χρονική άνεση απελευθέρωσης των πολιτών από το τι κατατίθεται συνεχώς στην δική τους πολιτική κρίση μέσα από τις δημοσκοπήσεις. Θα σας ζητούσα να το δείτε αυτό. Το μία μέρα πριν συμπίπτει με τις τελευταίες ώρες της προεκλογικής περιόδου.

Κύριε Υπουργέ, 

Περιορισμένη χρηματοδότηση ναι. Η χώρα περνάει δύσκολη περίοδο, η πολιτική αμφισβητείται, οι πολιτικοί αμφισβητούνται και πρέπει να είμαστε ανοιχτοί προς την κατεύθυνση του συνολικού περιορισμού των χρηματοδοτήσεων στα κόμματα. Όχι όμως περίπου κατάργησή της. Πολύ φοβούμαι, ότι επειδή κατά το Σύνταγμα, είναι δικαίωμα η χρηματοδότηση για την διεξαγωγή των εκλογών, και εκτιμώ πως θα χάσουμε την ισορροπία αν πάμε σε μια χρηματοδότηση που σβήνει. Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι λέω να είμαστε γενναίοι σε μερικά ζητήματα. Να αρνηθούμε επιτέλους έναν λαϊκισμό που φθονεί τα κόμματα. Τα κόμματα είναι στηρίγματα της δημοκρατίας, ξέρουμε ότι δεν έχουμε τις καλύτερες πολιτικές συμπεριφορές, έχουμε όλοι ευθύνες απέναντι στο πως δημιουργήσαμε ένα πολιτικό σύστημα με φθορές, αλλά πρέπει να υπερασπίσουμε την ύπαρξη των κομμάτων ως πυλώνων της δημοκρατίας. Χίλιες φορές περιορισμός της χρηματοδότησης αλλά να μην οδηγηθούμε σε ένα σημείο που θα ανοίξουν οι ασκοί του Αιόλου προς κάτι που όλοι θέλουμε να αποφύγουμε.

Στην παραπομπή, στο άρθρο 56, του Συντάγματος, παρ.1. Προτείνουμε να καταργηθούν τα κωλύματα δημοσίων υπαλλήλων. Ας εισάγουμε ως προαπαιτούμενο την αναστολή από τα καθήκοντά τους και όχι παραίτηση από την θέση τους.

Στο άρθρο 56 παρ. 3 του Συντάγματος, στο οποίο υπάρχει επίσης παραπομπή. Και εδώ δεν είστε υποχρεωμένοι να παραπέμψετε. Έξι μήνες να έχουν παραιτηθεί, ποιοι; Οι πρόεδροι πανελλήνιας εμβέλειας, γενικοί γραμματείς, οι ειδικοί γραμματείς και πρόεδροι ανεξάρτητων αρχών; Ίσως αι. Όχι όμως όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι να έχουν παραιτηθεί έξι μήνες πριν, δεν υπάρχει κανένας λόγος. Άρα, προτείνουμε για τους δημοσίους υπαλλήλους η παραίτηση να γίνει αναστολή. Επίσης με δεδομένο ότι έχουμε μια ενιαία μεγάλη περιφέρεια, τί ακριβώς θέλουμε και βάζουμε σε ισχύ το ασυμβίβαστο αυτό;

Ποιος θα μπορούσε χρησιμοποιώντας τη ιδιότητά του αυτή, να επηρεάσει όλη την Ελλάδα; Ποιος έχει τέτοια τη δύναμη επιρροής αφού εκλογική περιφέρεια είναι όλη η χώρα;

Κύριε Υπουργέ, νομίζω ότι πρέπει τις παρατηρήσεις που κάναμε ως Δημοκρατική Αριστερά να τις πάρετε υπόψη σας, να επανεξετάσουμε διάφορα ζητήματα με πολιτική συναίνεση και όχι με διοικητικά μέτρα που ενδεχομένως να μην οδηγούν στις κατευθύνσεις που είμαι βέβαιος ότι κι εσείς επιθυμείτε.

Σας ευχαριστώ.