- Ομιλίες
Ομιλία στην Ειδική Συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής με θέμα: «Ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στα πολιτικά και κοινωνικά κέντρα λήψης αποφάσεων»
Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι,
Τιμώντας σήμερα στην αίθουσα αυτή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας ας φέρουμε στη μνήμη μας ότι πριν από 60 χρόνια, στις εθνικές εκλογές του 1956, στις 19 Φεβρουαρίου, εκλέγονται για πρώτη φορά, μετά την ψήφιση του Ν.2159/1952, η Λίνα Τσαλδάρη από την ΕΡΕκαι η Βάσω Θανασέκου από την ΕΔΑ.
Η Τσαλδάρη, σύζυγος του Παναγή Τσαλδάρη, που διετέλεσε, ως αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος, πρωθυπουργός της χώρας για ένα διάστημα στην ταραγμένη περίοδο του μεσοπολέμου, θα είναι και η πρώτη γυναίκα Υπουργός, αναλαμβάνοντας το χαρτοφυλάκιο της Κοινωνικής Πρόνοιας, μέχρι τις επόμενες εκλογές του 1958.
Να φέρουμε στη μνήμη μας επίσης ότι το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο που άνοιξε το 1837 δέχτηκε την πρώτη φοιτήτρια μόλις το 1890.
Στη σημερινή Βουλή, οι γυναίκες συνάδελφοι είναι 54 βουλευτές, 14 λιγότερες σε σχέση με την προηγούμενη Βουλή. Ποσοστό ικανοποιητικό μεν αλλά όχι και επαρκές με οποιοδήποτε κριτήριο. Είναι δε τόσες ως αποτέλεσμα μιας θετικής δράσης, δηλαδή της ποσόστωσης στις λίστες των υποψηφίων κατά το 1/3 στο σύνολο της Επικράτειας. Και καλό θα ήταν να διατηρηθεί μέχρις ότου οι κοινωνικές συνθήκες επιτρέψουν την κατάργησή του μέτρου αυτού. Είναι κάτι που πρέπει από κοινού να επιδιώξουμε με συγκεκριμένα βήματα, στην κοινωνία, τους θεσμούς, την κουλτούρα και τη συμπεριφορά μας, ούτως ώστε το «Δεύτερο Φύλο», κατά τον τίτλο του εμβληματικού βιβλίου το 1949 της Σιμόν ντε Μπουβουάρ, να πάψει να αντιμετωπίζεται ως κάποια «μειονότητα» που χρήζει ειδικών μέτρων για τη συμμετοχή και την ανάδειξή της στο δημόσιο χώρο και τα αξιώματά του χωρίς διάφορα εμπόδια, θεσμικά, πολιτιστικά και αξιακά.
Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι,
Στη χώρα μας τιμούμε σε κάθε ευκαιρία τη συμμετοχή των γυναικών στους εθνικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες που διαμόρφωσαν το πρόσωπο της σύγχρονης Ελλάδας. Αγώνες και θυσίες σε πολλά επίπεδα. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε το δυσανάλογο βάρος που έχουν σηκώσει οι γυναίκες.
Όπως, επίσης, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός των θετικών επιδράσεων του δυτικού διεθνούς και ευρωπαϊκού περιβάλλοντος που επηρέασαν τη νομοθεσία και τη στάση μας. Διότι, πέρα από τα πολιτικά δικαιώματα, που με τόσο πάθος και θυσίες διεκδίκησαν και επέτυχαν τα πρώτα φεμινιστικά κινήματα τον περασμένο αιώνα, η κοινωνική πρόοδος, η βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών στη μεταπολεμική εποχή, ιστορικό επίτευγμα του εργατικού κινήματος και των προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων της Αριστεράς και της σοσιαλδημοκρατίας με τη δημιουργία και στήριξη του κοινωνικού κράτους και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, ήταν εκείνη που επέτρεψε τη στροφή των διεκδικήσεων και σε άλλα θέματα, όπως η ενδο-οικογενειακή βία, η αντισύλληψη, οι αμβλώσεις και τα συναφή. Θέματα που είχαν άμεση σχέση με τον έλεγχο της προσωπικής ζωής των γυναικών και της χειραφέτησης τους και που έπρεπε να αναμετρηθούν με κατεστημένες θρησκευτικές, ιδεολογικές, πολιτιστικές και άλλες αντιλήψεις και άτυπους θεσμούς, παραδόσεις και αξιακά συστήματα. Η συγκλονιστική δεκαετία του ’60, παρά τις υπερβολές της, έδειξε το δρόμο. Τα αιτήματα δικαίως δεν έμειναν μόνο στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών και την αναδιανομή του πλούτου. Ο ριζοσπαστικός τους χαρακτήρας άλλαξε συθέμελα την προσωπική ζωή των γυναικών και τις σχέσεις με το ανδρικό φύλο. Όσοι και όσες μεγαλώσαμε στη συγκλονιστική αυτή και ανατρεπτική των πάντων δεκαετία αναπνέουμε ακόμα το άρωμά της.
Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι,
Κατά την άποψή μου, η ισότητα των φίλων αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και βασικό στόχο κάθε σύγχρονης, ελεύθερης και δημοκρατικής χώρας.
Μοιραζόμαστε υποχρεώσεις και δικαιώματα, στην πολιτική, στο δημόσιο χώρο ευρύτερα, στην οικογένεια, στον οικονομικό και κοινωνικό βίο, στην εργασία, τον πολιτισμό, παντού.
Δεν αρκούν οι νομοθετικές μόνο ρυθμίσεις. Έχουμε, άλλωστε, ένα αρκετά σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο. Πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας στα πραγματικά προβλήματα αίροντας τα διάφορα εμπόδια, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά-αξιακά ώστε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες εκείνες που θα επιτρέψουν τη ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στα κοινωνικά και πολιτικά κέντρα λήψης των αποφάσεων, στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.
Επί παραδείγματι, τα ποσοστά ανεργίας στις γυναίκες και στις νέες γυναίκες, 57%, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το Α’ τρίμηνο του 2015, είναι υψηλότερα από το μέσο όρο στη χώρα μας. Τα ποσοστά απασχόλησης χαμηλότερα. Το χάσμα μισθολογικών αμοιβών σε σχέση με τους άνδρες είναι 15%, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ του 2010, παρά τη νομική ισότητα στις αμοιβές. Θέλω, με άλλα λόγια, να τονίσω ότι πέρα από τη βελτίωση των γενικών συνθηκών, αν δεν υιοθετήσουμε πολιτικές που να εναρμονίζουν κατά το δυνατόν την επαγγελματική, οικογενειακή και προσωπική ζωή, π.χ. δομές φύλαξης των παιδιών, δεν μπορούμε να περιμένουμε σημαντική βελτίωση της κατάστασης, της ισότιμης συμμετοχής στα κέντρα λήψης των αποφάσεων.
Ποιος μπορεί να έχει αντίρρηση ότι επιβάλλεται κατά προτεραιότητα να προστατεύονται οι πιο ευάλωτες ομάδες γυναικών: οι άνεργες, οι νέες, οι μετανάστριες, οι γυναίκες με αναπηρία, οι γυναίκες θρησκευτικών και εθνικών μειονοτήτων, οι Ρομά, οι γυναίκες που κατοικούν και μοχθούν στις νησιωτικές και ορεινές περιοχές, οι γυναίκες που πέφτουν θύματα των σύγχρονων μορφών βίας δηλαδή της δουλείας, της σεξουαλικής εκμετάλλευσης, των βιασμών και της ενδοοικογενειακής βίας.
Για παράδειγμα, αντλώντας στοιχεία από τη ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, στην περίοδο 2011-2013 η τηλεφωνική γραμμή SOS, που παρέχει ψυχοκοινωνική υποστήριξη και παίζει συμβουλευτικό ρόλο σε γυναίκες θύματα βίας δέχτηκε 10.176 κλήσεις εκ των οποίων το 70% αφορούσε καταγγελίες για ενδο-οικογενειακή βία.
Ο σεξισμός συνδέεται απολύτως με τα στερεότυπα του ρόλου των φύλων.
Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι,
Προσπάθησα να δείξω και να αναδείξω, κατ’ ανάγκη με πολύ ελλειπτικό τρόπο, ορισμένες μόνο πτυχές που σχετίζονται με τις πραγματικές ανισότητες μεταξύ των δυο φύλων. Οι προσπάθειες που πρέπει όλοι να καταβάλλουμε αφορούν πολλούς τομείς και πολλά επίπεδα. Και πρέπει να είναι συνεχείς. Επιτρέψτε μου να τελειώσω την ομιλία μου με κάποιο αφορισμό, μιας διάσημης εν ζωή Αμερικανίδας φεμινίστριας, της Γκλόρια Στάινεμ (GloriaSteinem) χωρίς καμιά πρόθεση προσβολής ή υποβάθμισης άλλων καταστάσεων και άλλων στάσεων ζωής και προσωπικών επιλογών.
«Μια απελευθερωμένη γυναίκα», έχει πει, «είναι αυτή που έχει σεξουαλική ζωή πριν το γάμο και δουλειά μετά».
Σας ευχαριστώ πολύ.
Στη σημερινή Βουλή, οι γυναίκες συνάδελφοι είναι 54 βουλευτές, 14 λιγότερες σε σχέση με την προηγούμενη Βουλή. Ποσοστό ικανοποιητικό μεν αλλά όχι και επαρκές με οποιοδήποτε κριτήριο. Είναι δε τόσες ως αποτέλεσμα μιας θετικής δράσης, δηλαδή της ποσόστωσης στις λίστες των υποψηφίων κατά το 1/3 στο σύνολο της Επικράτειας. Και καλό θα ήταν να διατηρηθεί μέχρις ότου οι κοινωνικές συνθήκες επιτρέψουν την κατάργησή του μέτρου αυτού. Είναι κάτι που πρέπει από κοινού να επιδιώξουμε με συγκεκριμένα βήματα, στην κοινωνία, τους θεσμούς, την κουλτούρα και τη συμπεριφορά μας, ούτως ώστε το «Δεύτερο Φύλο», κατά τον τίτλο του εμβληματικού βιβλίου το 1949 της Σιμόν ντε Μπουβουάρ, να πάψει να αντιμετωπίζεται ως κάποια «μειονότητα» που χρήζει ειδικών μέτρων για τη συμμετοχή και την ανάδειξή της στο δημόσιο χώρο και τα αξιώματά του χωρίς διάφορα εμπόδια, θεσμικά, πολιτιστικά και αξιακά.
Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι,
Στη χώρα μας τιμούμε σε κάθε ευκαιρία τη συμμετοχή των γυναικών στους εθνικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες που διαμόρφωσαν το πρόσωπο της σύγχρονης Ελλάδας. Αγώνες και θυσίες σε πολλά επίπεδα. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε το δυσανάλογο βάρος που έχουν σηκώσει οι γυναίκες.
Όπως, επίσης, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός των θετικών επιδράσεων του δυτικού διεθνούς και ευρωπαϊκού περιβάλλοντος που επηρέασαν τη νομοθεσία και τη στάση μας. Διότι, πέρα από τα πολιτικά δικαιώματα, που με τόσο πάθος και θυσίες διεκδίκησαν και επέτυχαν τα πρώτα φεμινιστικά κινήματα τον περασμένο αιώνα, η κοινωνική πρόοδος, η βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών στη μεταπολεμική εποχή, ιστορικό επίτευγμα του εργατικού κινήματος και των προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων της Αριστεράς και της σοσιαλδημοκρατίας με τη δημιουργία και στήριξη του κοινωνικού κράτους και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, ήταν εκείνη που επέτρεψε τη στροφή των διεκδικήσεων και σε άλλα θέματα, όπως η ενδο-οικογενειακή βία, η αντισύλληψη, οι αμβλώσεις και τα συναφή. Θέματα που είχαν άμεση σχέση με τον έλεγχο της προσωπικής ζωής των γυναικών και της χειραφέτησης τους και που έπρεπε να αναμετρηθούν με κατεστημένες θρησκευτικές, ιδεολογικές, πολιτιστικές και άλλες αντιλήψεις και άτυπους θεσμούς, παραδόσεις και αξιακά συστήματα. Η συγκλονιστική δεκαετία του ’60, παρά τις υπερβολές της, έδειξε το δρόμο. Τα αιτήματα δικαίως δεν έμειναν μόνο στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών και την αναδιανομή του πλούτου. Ο ριζοσπαστικός τους χαρακτήρας άλλαξε συθέμελα την προσωπική ζωή των γυναικών και τις σχέσεις με το ανδρικό φύλο. Όσοι και όσες μεγαλώσαμε στη συγκλονιστική αυτή και ανατρεπτική των πάντων δεκαετία αναπνέουμε ακόμα το άρωμά της.
Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι,
Κατά την άποψή μου, η ισότητα των φίλων αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και βασικό στόχο κάθε σύγχρονης, ελεύθερης και δημοκρατικής χώρας.
Μοιραζόμαστε υποχρεώσεις και δικαιώματα, στην πολιτική, στο δημόσιο χώρο ευρύτερα, στην οικογένεια, στον οικονομικό και κοινωνικό βίο, στην εργασία, τον πολιτισμό, παντού.
Δεν αρκούν οι νομοθετικές μόνο ρυθμίσεις. Έχουμε, άλλωστε, ένα αρκετά σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο. Πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας στα πραγματικά προβλήματα αίροντας τα διάφορα εμπόδια, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά-αξιακά ώστε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες εκείνες που θα επιτρέψουν τη ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στα κοινωνικά και πολιτικά κέντρα λήψης των αποφάσεων, στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.
Επί παραδείγματι, τα ποσοστά ανεργίας στις γυναίκες και στις νέες γυναίκες, 57%, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το Α’ τρίμηνο του 2015, είναι υψηλότερα από το μέσο όρο στη χώρα μας. Τα ποσοστά απασχόλησης χαμηλότερα. Το χάσμα μισθολογικών αμοιβών σε σχέση με τους άνδρες είναι 15%, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ του 2010, παρά τη νομική ισότητα στις αμοιβές. Θέλω, με άλλα λόγια, να τονίσω ότι πέρα από τη βελτίωση των γενικών συνθηκών, αν δεν υιοθετήσουμε πολιτικές που να εναρμονίζουν κατά το δυνατόν την επαγγελματική, οικογενειακή και προσωπική ζωή, π.χ. δομές φύλαξης των παιδιών, δεν μπορούμε να περιμένουμε σημαντική βελτίωση της κατάστασης, της ισότιμης συμμετοχής στα κέντρα λήψης των αποφάσεων.
Ποιος μπορεί να έχει αντίρρηση ότι επιβάλλεται κατά προτεραιότητα να προστατεύονται οι πιο ευάλωτες ομάδες γυναικών: οι άνεργες, οι νέες, οι μετανάστριες, οι γυναίκες με αναπηρία, οι γυναίκες θρησκευτικών και εθνικών μειονοτήτων, οι Ρομά, οι γυναίκες που κατοικούν και μοχθούν στις νησιωτικές και ορεινές περιοχές, οι γυναίκες που πέφτουν θύματα των σύγχρονων μορφών βίας δηλαδή της δουλείας, της σεξουαλικής εκμετάλλευσης, των βιασμών και της ενδοοικογενειακής βίας.
Για παράδειγμα, αντλώντας στοιχεία από τη ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, στην περίοδο 2011-2013 η τηλεφωνική γραμμή SOS, που παρέχει ψυχοκοινωνική υποστήριξη και παίζει συμβουλευτικό ρόλο σε γυναίκες θύματα βίας δέχτηκε 10.176 κλήσεις εκ των οποίων το 70% αφορούσε καταγγελίες για ενδο-οικογενειακή βία.
Ο σεξισμός συνδέεται απολύτως με τα στερεότυπα του ρόλου των φύλων.
Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι,
Προσπάθησα να δείξω και να αναδείξω, κατ’ ανάγκη με πολύ ελλειπτικό τρόπο, ορισμένες μόνο πτυχές που σχετίζονται με τις πραγματικές ανισότητες μεταξύ των δυο φύλων. Οι προσπάθειες που πρέπει όλοι να καταβάλλουμε αφορούν πολλούς τομείς και πολλά επίπεδα. Και πρέπει να είναι συνεχείς. Επιτρέψτε μου να τελειώσω την ομιλία μου με κάποιο αφορισμό, μιας διάσημης εν ζωή Αμερικανίδας φεμινίστριας, της Γκλόρια Στάινεμ (GloriaSteinem) χωρίς καμιά πρόθεση προσβολής ή υποβάθμισης άλλων καταστάσεων και άλλων στάσεων ζωής και προσωπικών επιλογών.
«Μια απελευθερωμένη γυναίκα», έχει πει, «είναι αυτή που έχει σεξουαλική ζωή πριν το γάμο και δουλειά μετά».
Σας ευχαριστώ πολύ.