Του Σπύρου Λυκούδη

Οι επετειακές αναφορές για τη διάσπαση του ΚΚΕ το 1968, αλλά και οι επίσημες εκδηλώσεις για την επέτειο των 100 χρόνων από την ίδρυση του αρχαιότερου πλέον πολιτικού κόμματος στην Ελλάδα με την πολυκύμαντη ιστορία του, εντυπωσιάζουν, αλλά δεν εκπλήσσουν. Όχι μόνο γιατί το ΚΚΕ αποτελεί μια από τις λίγες εξαιρέσεις ΚΚ στην Ευρώπη που διατήρησαν κάποια αξιόλογη εκλογική παρουσία μετά την κατάρρευση του Σοβιετικού μοντέλου, αλλά και γιατί η πορεία του είναι συνδεδεμένη με σημαντικά ιστορικά γεγονότα που προκαλούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως προς την μελέτη τους και την εξαγωγή συμπερασμάτων.

Δεν μπορώ παρά να προσεγγίσω το θέμα της διάσπασης του ΚΚΕ το 1968 μέσα και από τις ιστορικές καταγραφές αλλά και μέσα από τα προσωπικά μου βιώματα.

Στρατεύτηκα στην υπόθεση της Αριστεράς από τα μαθηματικά μου χρόνια και ως στέλεχος της φοιτητικής οργάνωσης της  Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη (ΔΝΛ), συμμετείχα στους δημοκρατικούς και κοινωνικούς αγώνες της εποχής. Επομένως, «έζησα» τις διεθνείς και εσωτερικές συνταρακτικές εξελίξεις της δεκαετίας του ’60.

Τέτοιες προσωπικές εμπειρίες, ιδιαίτερα σε περιόδους διαμόρφωσης προσωπικών πολιτικών πεποιθήσεων σε νεαρή ηλικία και υπό κρίσιμες μάλιστα συνθήκες, παραμένουν ανεξίτηλες. Πόσο μάλλον, όταν η διάσπαση του ΚΚΕ το 1968 έγινε εκτός Ελλάδος όταν η χώρα μας στέναζε κάτω από τον ζυγό της στρατιωτικής δικτατορίας, μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 και το αριστερό κίνημα, μετά την συντριπτική στρατιωτική και πολιτική ήττα στον Εμφύλιο, βίωνε με τη Χούντα μια ακόμη οδυνηρή πολιτική ήττα, γεγονός που γέννησε μύριους προβληματισμούς στις γραμμές του.

Οι πρωταγωνιστές της εποχής εκείνης στην ηγεσία της ΕΔΑ και του ΚΚΕ έχουν καταθέσει τις απόψεις τους για τα γεγονότα. Είναι γνωστές. Όπως γνωστά είναι και τα επίσημα κομματικά κείμενα. Και μια σειρά σοβαρών μελετών.

Κατά συνέπεια, κάποια δική μου προσωπική τοποθέτηση δεν έχει να προσθέσει κάτι στην ιστορική γνώση. Αυτό, όμως, που μπορώ μετά βεβαιότητας να ισχυριστώ είναι ότι η συγκλονιστική δεκαετία του ’60 που σφράγισε την δική μας νιότη, υπήρξε αποφασιστικός παράγοντας στην διάρρηξη δογματικών βεβαιοτήτων και στην απελευθέρωση της σκέψης μας.

Ζούσαμε σε μια εποχή όπου γινόταν κυριολεκτικά κοσμογονία σε όλα τα επίπεδα, σε όλους τους τομείς, στο χώρο των γραμμάτων και των τεχνών, παντού. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που η ανακοπή   των εξελίξεων από το στρατιωτικό πραξικόπημα αποκαλέστηκε «Χαμένη Άνοιξη». Δεν είμαι άμοιρος κάποιας νοσταλγίας για την εποχή εκείνη που ανακόπηκε τόσο βίαια. Είμαι, όμως, πεπεισμένος ότι έκανα τις σωστές πολιτικές επιλογές συντασσόμενος με τις ανανεωτικές κομμουνιστικές ιδέες. Πράγμα που μετ’ ου πολύ επιβεβαίωσε κατά τραγικό τρόπο η εισβολή των αρμάτων μάχης του Συμφώνου της Βαρσοβίας στην Τσεχοσλοβακία, τον Αύγουστο του 1968. Οι ερπύστριες έθεσαν τέρμα στο πείραμα της «Άνοιξης της Πράγας» του Ντούμπτσεκ. Η διάσπαση είχε επισφραγιστεί.

Κατά συνέπεια, εάν ήθελα, με βάση την προσωπική εμπειρία να εντοπίσω μια από τις βασικές αιτίες της κρίσης στο ΚΚΕ τότε, θα έλεγα ότι ήταν η διάρρηξη της κομματικής ιδεολογικής και πολιτικής ορθοδοξίας από νέα μαρξιστικά ή μη ρεύματα σκέψης αυτής της εποχής.

Η διάσπαση του 1968 (που δεν ήταν βέβαια και η πρώτη στην ιστορία του κόμματος ούτε άνευ εξωτερικών επεμβάσεων των «αδελφών» κομμάτων) δημιούργησε δυο διακριτά πολιτικά και ιδεολογικά ρεύματα που είτε αποκρυσταλλώθηκαν σε κομματικούς σχηματισμούς (ΚΚΕ και ΚΚΕεσ.)  είτε δημιούργησαν άλλες φυγόκεντρες τάσεις.

Το ορθόδοξο ΚΚΕ έχοντας τη στήριξη της Σοβιετικής Ένωσης και φέροντας όλο το απόθεμα της ιδεολογικής Ελληνικής, κομμουνιστικής παράδοσης, πιστής στο σοβιετικό κέντρο του κινήματος, ευκολότερα ή δυσκολότερα θα επικρατούσε. Και επικράτησε.

Η διάσπαση όμως του 1968 αποτέλεσε ορόσημο για τη διαμόρφωση των αριστερών πολιτικών ρευμάτων στη χώρα μας, πράγμα που είχε αναπόφευκτες συνέπειες και στους εσωτερικούς πολιτικούς συσχετισμούς.

Μπορώ με άνεση να πω ότι οι τότε νεανικές επιλογές μας ήταν το προοίμιο της μετέπειτα πολιτικής μας πορείας. Με σταθερό έδαφος τις πολιτικές ιδέες της Ελληνικής Ανανεωτικής Αριστεράς που άρχισε να μορφοποιείται και να συγκροτείται υπό το πρίσμα των εμπειριών αυτών αλλά και των νέων δεδομένων στην Αριστερά, που προέκυψαν μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και των καθεστώτων του «υπαρκτού».

Αυτό το αριστερό ανανεωτικό ρεύμα όλα τα μετέπειτα χρόνια μπορεί να έχασε την μάχη των αριθμών, σφράγισε όμως την πολιτική ζωή της χώρας σε πολλά επίπεδα.

Βεβαίως, το γεγονός ότι στελέχη των ανανεωτικών ρευμάτων της Αριστεράς κατέχουν σήμερα κυβερνητικά αξιώματα και ασκούν συγκεκριμένες πολιτικές δεν σημαίνει προφανώς κάποια ιδεολογική και πολιτική επικράτηση στην κοινωνία των ιδεών, των πολιτικών αξιών και των δημοκρατικών προσανατολισμών της Ανανεωτικής Αριστεράς, όπως τουλάχιστο εγώ την εννοώ, την υπηρέτησα και προσπαθώ να την υπηρετήσω και σήμερα. Το αντίθετο θα έλεγα. Πράγμα που είναι οπωσδήποτε λυπηρό.

Δημοσιεύθηκε στο ΕΘΝΟΣ

04/03/2018