«Δεκαετία του '60 — Αναζητώντας τη Χαμένη Άνοιξη» Αθήνα,Πολυχώρος Χυτήριο_27-28.5.2013

Όταν τρέχω πίσω στη δεκαετία της δικής μου εφηβείας το μυαλό μου γίνεται ποτάμι, οι σκέψεις μου χείμαρρος. Είναι όλα ένα φιλμ, χωρίς σειρά, σινεμά. Και τούτο και κείνο και τ' άλλο.

Σ' αυτή τη γειτονιά που βρισκόμαστε απόψε γεννήθηκα, εδώ μεγάλωσα, σ΄ αυτούς τους δρόμους. Τότε το ΧΥΤΗΡΙΟ ήταν το αληθινό ΧΥΤΗΡΙΟ. Εδώ απέναντι το κουρείο της γειτονιάς, πιο πάνω η Αγία Τριάδα η εκκλησία, πιο κοντά η Λαχαναγορά με το μαγαζί του πατέρα μου, το σχολείο εδώ δίπλα. Όλα μια γειτονιά, οι περισσότεροι δρόμοι ακόμα με χώμα, με λακκούβες, εύκολοι δρόμοι για να παίζουμε γκαζές και βόλους, μπάλα για να χαλάμε σόλες.

Ξέρω πώς πάντα γυρίζοντας σ' αυτά τα χρόνια με πιάνει μια έντονη και πολύ γλυκιά νοσταλγία. Δεν ήταν όμως εύκολα χρόνια.
Το μετεμφυλιακό κράτος της Δεξιάς έριχνε βαριά τον ίσκιο του. Χαφιεδοκρατία, λιγότερο θα ΄λεγα αστυνομοκρατία, κυρίως χαφιεδοκρατία παντού. Οι λεγόμενοι «μυστικοί», αυτοί με τα σκοτεινά κουστούμια στον δρόμο, στην ταβέρνα, στα λεωφορεία, έξω απ΄ το Πανεπιστήμιο, έξω απ ΄το Γυμνάσιο ή μέσα σ΄αυτό. Ο Βαγγέλης, ο ψιλικατζής στη Μ. Αλεξάνδρου, δίπλα εδώ, έδινε την ΑΥΓΗ στον πατέρα μου τυλιγμένη μέσα στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, που και αυτή ήθελε θάρρος για να την αγοράσεις.

Ο αδελφός μου, 5 χρόνια πιο μεγάλος, ήταν για μένα ο άγγελος-οδηγός.Με πήρε μαζί του στην πρώτη μου συγκέντρωση, παιδί ακόμα.
Εγκαίνια του εκλογικού κέντρου του ΠΑΜΕ (εκλογικό σχήμα της ΕΔΑ) στα Χαυτεία 1961 στις περίφημες εκλογές βίας και νοθείας. Πριν τελειώσουν τα εγκαίνια και χωρίς κανένα απολύτως λόγο, μόνο για κλίμα φόβου, έφοδος της αστυνομίας, ξύλο αλύπητο, κυνηγητό. Με κρατάει ο Μπάμπης απ΄ το χέρι, τον χάνω, φτάνω στην Πειραιώς, επιστρέφω στο σπίτι εδώ κάτω, μόνος, με τη μάνα μου αλλόφρονα απ΄έξω να μας περιμένει, έχει ακούσει για τα επεισόδια στο ραδιόφωνο.
Κάπως έτσι, απ΄ ό,τι θυμάμαι, ξεκίνησε και για μένα, όπως και για πολλούς άλλους φίλους, συμμαθητές και συμμαθήτριές μου, η αριστερή μας περιπέτεια.

Δυο μεγάλες στιγμές με τεράστιο ιστορικό αποτύπωμα τις επόμενες χρονιές διαμόρφωσαν τις συνειδήσεις της δικής μου γενιάς, τις ευαισθησίες, τα οράματα, γενικά θα λεγα τη στάση της ζωής μας στα τρυφερά χρόνια που συγκροτείς τον εαυτό σου.
Οι δυο νεκροί της Δημοκρατίας και της Αριστεράς στα χρόνια του 60, ο Λαμπράκης και ο Πέτρουλας.
Δεν θα προσθέσω τίποτα στα όσα έχουν λεχθεί χρόνια τώρα και για τους δυο και για τις δραματικές στιγμές της δολοφονίας τους. Θέλω μόνο να πω πως στη μεγάλη διαδήλωση της νύχτας του Ιούλη του ΄65 που σκοτώθηκε ο Σωτήρης ήμουν δυο μέτρα πίσω του. Έπεσε εκεί μπροστά στο ΑΤΤΙΚΟΝ. Δίπλα του ο Μάκης, ο Σπύρος πιο πίσω εγώ, ο Μπάμπης, η Αλέκα, η Νίτσα.
Δεν το καταλάβαμε, στον πανικό που ακολούθησε μετά την σκληρή επίθεση απ΄τις «Αύρες» του Μπιτούνη. Μερικές ώρες αργότερα στη νύχτα μάθαμε στα γραφεία της Νεολαίας Λαμπράκη, που είχαμε καταφύγει, ότι υπήρχε νεκρός. Ήταν ο φίλος μας.

Δεν θέλω να βαρύνω το κλίμα. Τη ζήσαμε με τη φλόγα της νιότης τη δεκαετία, πριν κι αυτή την κόψει άγρια η Χούντα. Με κουστουμάκι και γραβατούλα εμείς, με φουστίτσες που ανέβαιναν κάθε χρόνο όλο και περισσότερο πάνω απ΄το γόνατο τα κορίτσια. Τραγουδήσαμε πολύ, χορέψαμε πολύ, διαβάσαμε πολύ, μάλλον διαβάσαμε αρκετά θα ΄λεγα.

Η δεκαετία του 60 υπήρξε μια δεκαετία απίστευτων αλλαγών σ΄όλο τον κόσμο, περιπετειώδης και δημιουργική. Δεκαετία ανατροπών, νέων ρευμάτων, αναγέννησης. Ήταν στ΄αλήθεια και στη χώρα μας μια Άνοιξη, μια δεκαετία αγώνων και πολιτισμού. Συναντήθηκαν, λες κι είχαν ραντεβού σ΄ένα εκρηκτικό γάμο, σπουδαίοι Έλληνες ο Μίκης, ο Μάνος, ο Κουν, ο Γκάτσος, ο Κούνδουρος, ο Βασιλικός, ο Λειβαδίτης, ο Ρίτσος, ο Ελύτης, ο Μόραλης, οι νεώτεροι ο Ξαρχάκος, ο Λοίζος, ο Διονύσης και ο Μαυρουδής της γενιάς μας. Ποιους να πρωτοθυμηθώ, τι να πρωτοθυμηθώ απ΄ όσα είδα κι άκουσα εκείνες τις χρονιές. Την άμιλλα των αριστουργημάτων. Τι ήταν καλύτερο η «Όμορφη Πόλη» ή η «Οδός των Ονείρων»; Ο «Επιτάφιος» ή το «Άξιον εστί» ή πάνω απ΄ όλα οι παλιότερες έξι λαικές ζωγραφιές, που εμείς τότε τις γνωρίσαμε, η «Δραπετσώνα», ή η «Άπονη ζωή», το «άκρη δεν έχει ο ουρανός» ή η «πλατεία ήταν γεμάτη» και πάνω απ΄όλα και όλους ο θεός Τσιτσάνης με τις φτερούγες του. Την ημέρα στους αγώνες τους μαθητικούς και φοιτητικούς, τα βράδια στις Εσπερίδες, στην Απανεμιά, στην Παράγκα, στα Ταβάνια.
Εγώ την Άνοιξη του ΄60 την κέρδισα κι ας την συνέτριψαν ερπύστριες το ΄67. Εγώ την είδα ανθισμένη και μου φτάνει. Και την έζησα και μέσα απ΄ τους Λαμπράκηδες.

Όπως συμβαίνει πάντα η μνήμη αγκιστρώνεται συνήθως σε γεγονότα και πρόσωπα. Σ΄ αυτά τρέχει ως σημεία αναφοράς και τα αναπλάθει πολλές φορές, πότε με νοσταλγία εξιδανικεύοντάς τα, και πότε παρατηρώντας τη διάστασή τους με ρεαλισμό με βάση την ιστορική απόσταση και τα δεδομένα κάθε εποχής.
Εγώ έζησα το θαύμα της Νεολαίας Λαμπράκη στη μικρή ζωή της (λιγότερο από 3 χρόνια) μέχρι να την διαλύσει η Δικτατορία, το θαύμα μιας συλλογικότητας που έδωσε με εκπληκτικό τρόπο ένα χαρακτήρα μαζικού Κινήματος πολιτικού και πολιτιστικού στην αριστερή νεολαία της εποχής. Ακόμα και σήμερα, δεκαετίες μετά, διατηρεί ιστορικά για όσους βρέθηκαν στις γραμμές της, όσο διαφορετικά κι αν σκέφτονται σήμερα, μια ιδιαίτερη ταυτότητα, την ταυτότητα της συμμετοχής στους «καλούς» αγώνες με διαμορφωμένους από αυτή τη συμμετοχή αξιακούς κώδικες που σφράγισαν την ζωή τους.

Γι αυτό θα ακούσετε πολλούς σήμερα αυτής της γενιάς να θέλουν να προβάλουν ως ξεχωριστή, ιδιαίτερη αυτή την περίοδο της νιότης τους. Ήμουν « Λαμπράκης» ακούς και λένε και το βλέπεις στο πρόσωπό τους. Υπήρξα ένας απ ΄αυτούς.
Τελειώνω με μια αναφορά σ΄ αυτή τη γενιά της Αριστεράς των 60s με ένα γραφτό του πιο αγαπημένου μου Έλληνα ποιητή, του Τάσου Λειβαδίτη.

Νεολαίος-Λαμπράκης

Αν είσαι τόσο όμορφος
Είναι γιατί η πατρίδα με πικρό τραγούδι σε νανούρισε
Αν κλαις καμιά φορά τα βράδια
Είναι γιατί με ρόδα και φεγγάρια σπαρταράει ο έρωτας
Μην φοβάσαι που είσαι άοπλος
Έχεις το γέλιο σου
Και μην δειλιάζεις σαν πεινάς
Στο στόμα σου μια φυσαρμόνικα με όλα τα
Τραγούδια του κόσμου σε χορταίνει
Άντε λοιπόν παιδί μου στο καλό
Δεν έχεις άλλο δρόμο, άλλο άστρο, άλλο καημό
Απ΄ την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Η ομιλία έγινε στο πλαίσιο διημέρων εκδηλώσεων μνήμης και τιμής στο Γρηγόρη Λαμπράκη και τους Λαμπράκηδες «Δεκαετία του '60 — Αναζητώντας τη Χαμένη Άνοιξη». Αθήνα_Πολυχώρος Χυτήριο_27-28.5.2013